Grieks Orthodoxe Kerk

Uitvaartrituelen en -gebruiken in de Grieks-orthodoxe kerk
Onderstaande informatie is globaal. Lokale gebruiken, maar ook binnen stromingen, richtingen in de religie kunnen bepaalde gebruiken afwijken van het hier beschrevene.

Achtergrond
De Grieks-orthodoxe religie wordt in Griekenland door ruim 90% van de Grieken beleden. Officieel is er een scheiding van staat en kerk, maar praktisch gezien lopen een aantal zaken in elkaar over. Pas in de begin jaren tachtig werd het bijvoorbeeld voor Grieken mogelijk ook te trouwen zonder een kerkdienst. Voor begraven geldt eigenlijk hetzelfde, alleen in de grote steden kan men een protestantse of een joodse begraafplaats vinden. Er zijn nog geen crematoria in Griekenland, maar de Grieks-orthodoxe kerk verbiedt cremeren niet, ondanks dat begraven nog steeds de sterke de voorkeur heeft. Inmiddels  is er in het Griekse parlement een wet aangenomen, die het bouwen van het eerste crematorium in Griekenland mogelijk maakt.
Uitvaartcentra zoals wij die kennen in Nederland komen in Griekenland eigenlijk niet voor, men baart meestal thuis op.

Uitvaartverzorger
De rol van uitvaartverzorger in Griekenland is zéér beperkt. Zijn taak bestaat uit het vervoer en eventueel als leverancier van de kist. Vrijwel alles rondom de uitvaart wordt geregeld door de familie/naasten en met behulp van een Grieks-orthodoxe priester. 

Handelingen voor/bij de uitvaart
Een Grieks-orthodoxe uitvaart wijkt nogal af van die van een Nederlandse. Allereerst wordt de overledene doorgaans binnen 24 uur begraven. Dit heeft nogal wat consequenties voor de regeling van de uitvaart.

1. Familie en kennissen moeten snel op de hoogte gesteld worden. Voor buren, wijk-/dorpsgenoten wordt een 'rouwkaart' gedrukt, welke aan bomen en lantaarnpalen in de buurt/dorp worden vastgemaakt.
2. De overledene wordt vrijwel altijd thuis opgebaard, zelfs in een grote stad als Athene (4,5 miljoen inwoners). De overledene wordt gewassen en klaargemaakt voor de begrafenis door de naaste familieleden.
3. Tot de begrafenis is er mogelijkheid tot rouwbezoek, de overledene wordt meestal thuis opgebaard. Men kleedt de overleden vaak in een lijkwade. Bij overleden vrouwen wordt vaak een haarlokje afgeknipt als aandenken.
4. Soms wordt er ook gebruik gemaakt van klaagvrouwen. 

De uitvaart
Vóór de kerkdienst wordt de kist (meestal zonder deksel) met de overledene op enige afstand van het altaar geplaatst met het gezicht naar het altaar toe. Na afloop van de dienst -ongeveer een uur- gaan de familieleden, vrienden en kennissen naar de kist om afscheid te nemen van de overledene. Daarna vertrekt men naar de begraafplaats. De kist indien nodig in een lijkauto en de rest volgt of lopend of per eigen auto. Volgauto's zoals in Nederland komen eigenlijk niet voor.

Rouwkransdragers
De rouwstoet wordt meestal voorafgegaan door rouwkransendragers. Deze kransen worden vastgemaakt aan drie lange stokken. Aan de stokken wordt een ronde poreuze (kunststoffen/purschuimachtige) slang op een bamboeronding vastgemaakt en voorzien van rouwlinten met  teksten die ook in Nederland gebruikelijk zijn. 

Het gebruik van bloemstukken, -tuiltjes etc. is zeer ongebruikelijk op een begrafenis. Na de ter aarde bestelling brengt de familie/naasten wel plengoffers boven het graf (aarde, wijn e.d.). De rouwkransen blijven op hun driepoot bij het graf staan tot de bloemen zijn verwelkt.

Na de uitvaart
Op de derde dag na de uitvaart komt de familie weer bijeen bij het graf en wordt er witte dodentaart, gemaakt van noten en granen gekookt met suiker, gegeten.
.
Op de negende dag gebeurt dit weer, maar dan eventueel ook met kennissen en vrienden. Na 40 dagen en na 12 maanden wordt er een speciale kerkdienst gehouden.

Het graf
Het graf (99,9%) is van wit marmer en verhoogd als een soort tombe en meestal voorzien van een kruis. Verder zijn veel graven voorzien van geëmailleerde portretten. Vaak staat op de grafmonumenten alleen de overlijdensdatum. Mede door het klimaat in Griekenland zien de graven er goed verzorgd uit, weinig verweerd en geen groene aanslag. Alleen bij heel oude graven ziet men soms mossen groeien op grafmonumenten.

Ruiming van het graf
Na minimaal drie jaar kan het graf geruimd worden. De kist wordt dan 'opgegraven' en de overblijfselen worden dan schoongemaakt en bijgezet in een kleine kist. Dit werk wordt meestal door de familie zelf gedaan. Men noemt dit dan ook wel het definitieve afscheid, immers wie vader, moeder nog in zijn herinnering als levend beeld heeft wordt bij deze 'schoonmaak' geconfronteerd met de vergankelijkheid.

Iconostasis
Langs wegen en met name op gevaarlijke punten ziet men in Griekenland vaak iconostasis. Dit zijn kleine herdenkingsmonumenten, in de vorm van een kerkje, kapelletje of kruis. In deze herdenkingsmonumenten vindt men soms een foto van de overledene, maar vrijwel altijd kaarten of foto's met afbeeldingen van een icoon of een of meerdere iconen (kopieën van echte). Tevens staat er altijd een oliepitje, fles(sen) met olie en een pakje lucifers. Voor wie daar behoefte aan heeft kan het oliepitje aansteken en daar een gebed doen.


Met dank aan Georgina Heilig

* Toelichting Orthodox:
Rond het begrip 'Orthodoxe kerken' is vaak sprake van misverstanden. Vooral omdat daarbij aan het rechtzinnig deel van het protestantisme wordt gedacht. Deze kerken, ook wel aangeduid als de Oosters-orthodoxe kerken, vormden samen met de Rooms-katholieke kerk eeuwenlang de twee grote hoofdstromen in het christendom.
Het westelijk en oostelijk deel van het christendom vielen uiteen tijdens het Grote Schisma van 1054. De orthodoxe kerken zien zichzelf als de ware voortzetting van de katholieke (letterlijk: algemene) kerk. 'Orthodox' betekent dan ook zoveel als 'juiste leer' Oosters-orthodoxen kennen geen paus. Ze zien de patriarch van Constantinopel (Istanbul) als de 'primus inter pares', de eerste onder zijn gelijken. Hoewel er algehele overeenstemming is over de geloofsleer, bestaat de orthodoxe gemeenschap intussen uit veel aparte, vaak nationale kerken.

Terug naar inhoudsopgave Religie

Terug naar inhoudsopgave Uitvaart encyclopedie